Mathematics and Sciences in Archaeological Study at Wat Umong

คณิตศาสตร์ และวิทยาศาตร์กับการศึกษาทางโบราณคดี ณ วัดอุโมงค์ (เชิงดอยสุเทพ)

 

สิ่งที่น่าสนใจในการศึกษา | ผลงานสื่อวิชาการ | ตัวอย่างภาพกิจกรรม | การเผยแพร่ผลงานผ่านสื่อมวลชน | การบริการวิชาการ

 

สิ่งที่น่าสนใจในโครงการ

การศึกษาวิจัยเกี่ยวกับวัดอุโมงค์(เชิงดอยสุเทพ) ได้ค้นพบสิ่งที่น่าสนใจและน่าตื่นเต้นหลายด้าน ทั้งในแง่ความรู้ทางวิชาการที่ได้มาจากการบูรณาองค์ความรู้จากหลากหลายสาขาวิชา การผลิตภาพเคลื่อนไหวสามมิติของอุโมงค์ในอดีต การนำความรู้ที่ได้มาจัดกิจกรรมวิชาการสำหรับนักเรียนและนักศึกษา จึงไม่แปลกใจที่ผลงานได้รับความสนใจเป็นอย่างสูงจากนักวิชาการ นักเรียน นักศึกษา นักท่องเที่ยว และประชาชนทั่วไป ทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ
วัดอุโมงค์มีความโดดเด่นหลายอย่าง คือ 1) การก่อสร้างอุโมงค์เพื่อเป็นพุทธสถานในลักษณะเช่นนี้ เราพบหลักฐานที่ชัดเจนเพียงแห่งเดียวในประเทศไทย 2) จิตรกรรมฝาผนังที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศจะมีอายุราว 500-600 ปี ซึ่งมีผลงานที่เก่าแก่มากขนาดนี้ทั่วทั้งประเทศมีไม่เกิน 10 แห่ง และในภาคเหนือก็มีที่วัดอุโมงค์เพียงแห่งเดียวเท่านั้น และ 3) จิตรกรรมฝาผนังที่พบในวัดในประเทศแทบทั้งหมดจะเป็นภาพเล่าเรื่องราวในพุทธศาสนา แต่จิตรกรรมฝาผนังวัดอุโมงค์มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวคืออยู่ในรูปแบบ Wall Paper ที่มีลวดลายซ้ำไปมา

 

การศึกษาวิจัยเกี่ยวกับวัดอุโมงค์ได้เริ่มต้นมาจากการศึกษาทางศิลปะผ่านโครงการย้อนรอยอดีตจิตรกรรมวัดอุโมงค์ โดย อาจารย์สุรชัย จงจิตงาม อาจารย์ประจำภาควิชาศิลปะไทย คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และทีมงาน ต่อมาอาจารย์อติชาต เกตตะพันธุ์ จากภาควิชาคณิตศาสตร์ และอาจารย์ ดร.ศิริวรรณ เกตตะพันธุ์ จากภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้ร่วมกับอาจารย์สุรชัยก่อตั้งหน่วยวิจัยคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์โบราณคดี สังกัดคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ขึ้นในปี พ.ศ. 2550 โดยงานวิจัยชิ้นแรกของหน่วยวิจัยฯ ก็คือการศึกษาทางโบราณคดีที่วัดอุโมงค์โดยใช้องค์ความรู้ทางคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์เข้ามาช่วยศึกษา

 

ในช่วงของการค้นคว้าวิจัยมีความท้าทายเพราะมีคำถามที่เราไม่สามารถหาคำตอบด้วยความรู้ทางศิลปะและประวัติศาสตร์เพียงลำพัง แต่หลังจากใช้องค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี มาช่วยในการศึกษา ก็ทำให้เราเห็นถึงความมหัศจรรย์ในการก่อสร้างอุโมงค์และการวาดภาพจิตรกรรม เป็นที่น่าสนใจมากว่า ทีมงานได้รับความช่วยเหลือทางวิชาการจากหลากหลายสาขา อาทิ คณิตศาสตร์ เคมี วัสดุศาสตร์ ชีววิทยา ธรณีวิทยา คอมพิวเตอร์ วิศวกรรมศาสตร์ สถาปัตยกรรม ประวัติศาสตร์ ศิลปะ และโบราณคดี ดังเช่น เรื่องสีที่ใช้ในจิตรกรรมและเทคนิคการวาดภาพผ่านกระบวนการทางเคมีและวัสดุศาสตร์ การศึกษาการวางผังและทิศอุโมงค์ผ่านความรู้ทางคณิตศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์ และสถาปัตยกรรมศาสตร์ การศึกษาภาพนกที่ปรากฏในจิตรกรรมฝาผนังผ่านนักปักษีวิทยา และการนำเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์มาช่วยออกแบบลวดลายจิตรกรรมฝาผนังที่ลบเลือนไปบ้างในอุโมงค์อันหนึ่ง ให้ปรากฏเป็นภาพจิตรกรรมกรรมที่สมบูรณ์ดังเช่นในอดีต นอกจากจะเห็นสีสันทีสวยสดงดงามของภาพจิตรกรรมแล้ว เรายังสร้างสารคดีที่มีภาพเคลื่อนไหวสามมิติราวกับเราได้ไปเดินในอุโมงค์เมื่อ 500 ปีก่อนด้วยตนเอง

 

ทั้งนี้ผลงานการศึกษายังถูกนำมาประยุกต์ใช้เป็นกิจกรรมคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์สำหรับนักเรียนและนักศึกษาจำนวนมาก และปรากฏว่าสามารถทำให้เด็กประทับใจว่า เรื่องราวโบราณคดีไม่ได้เป็นเรื่องที่น่าเบื่อแต่น่าตื่นเต้นที่จะค้นหา และยังเข้าใจอีกว่าคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์สามารถนำประยุกต์ใช้กับชีวิตจริงโดยเฉพาะอย่างยิ่งการศึกษาทางโบราณคดี ซึ่งเป็นการเปิดมุมมองใหม่ให้กับเยาวชน และทำให้นักเรียนรักการเรียนรู้มากยิ่งขึ้นด้วย

 

ผลงานที่กล่าวมาได้รับทุนสนับสนุนการวิจัยและเผยแพร่ผลงานจากหลายหน่วยงาน อาทิ คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, สถาบันวิจัยสังคม และสมาคมนักเรียนทุนโครงการพัฒนาและส่งเสริมผู้มีความสามารถพิเศษทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

 

จากความสำเร็จของโครงการนี้ ก็ทำให้มีผู้สนใจนำข้อมูลไปเผยแพร่ผ่านสื่อมวลชนอย่างกว้างขวาง ทั้งสื่อท้องถิ่นและสื่อระดับประเทศ อาทิ หนังสือพิมพ์เดลินิวส์, หนังสือพิมพ์ข่าวสด, หนังสือพิมพ์บ้านเมือง, สถานีวิทยุเสียงสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ (FM100) และรายการจดหมายเหตุกรุงศรี สถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 7 เป็นต้น หากท่านสนใจข้อมูลเกี่ยวกับวัดอุโมงค์ ไม่ว่าจะในแง่ของการทำวิจัย การจัดกิจกรรมสำหรับนักเรียนนักศึกษา หรือการดูงาน ท่านสามารถติดต่อทีมงานได้เสมอตามข้อมูลติดต่อในเว็บไซต์นี้
ผลงานสื่อทางวิชาการ

 
  • สารคดีสั้นเรื่อง The Precious Lanna Mural Paintings of Umong Temple ความยาว 5 นาที เริ่มเผยแพร่ พ.ศ. 2553 เป็นการนำสารคดีสั้นเรื่อง “จิตรกรรมวัดอุโมงค์อันล้ำค่าแห่งล้านนา” มาเติมข้อความภาษาอังกฤษในวีดีโอ (English Subtitle) เพื่อให้นำไปเผยแพร่แก่ชาวต่างประเทศได้ [ชมสารคดี / ดาวโหลดไฟล์ 53 MB]
 
  • สารคดีสั้นเรื่อง “จิตรกรรมวัดอุโมงค์อันล้ำค่าแห่งล้านนา” ความยาว 5 นาที เริ่มเผยแพร่ 18 พ.ย. 2551 ได้อธิบายการแกะรอยภาพจิตรกรรมฝาผนังที่เก่าแก่ที่สุดในภาคเหนือ อายุกว่า 500 ปี โดยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี จนทำให้ได้ภาพเขียนที่ลางเลือนปรากฏให้เราเห็นอีกครั้งในรูปแบบของภาพแอนนิเมชั่น 3 มิติซึ่งมีความสวยงามมาก [ชมสารคดี / ดาวโหลดไฟล์ 57 MB]
 
  • แผ่นพับ “จิตรกรรมวัดอุโมงค์อันล้ำค่าแห่งล้านนา” ขนาด A4 จำนวน 2 หน้า (พับ 3 ส่วน) [ดาวโหลดไฟล์ 1.67 MB]

 

 

ตัวอย่างภาพกิจกรรม

 

 
  • วิทยากรในกิจกรรมปฏิบัติการคณิตศาสตร์ ในโครงการค่ายฝึกวิจัยทางวิทยาศาสตร์ ภาคฤดูร้อน สำหรับเยาวชนภาคเหนือ ครั้งที่ 31 วันที่ 16 มีนาคม 2555 ณ วัดอุโมงค์(เชิงดอยสุเทพ) จังหวัดเชียงใหม่ จัดโดย ชมรมวิชาการ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

การเผยแพร่ผลงานผ่านสื่อมวลชน

ผลงานวีดีทัศน์ผ่านสถานีวิทยุโทรทัศน์:

 

 
  • สารคดีโทรทัศน์ “ย้อนรอยโบราณสถานผ่านคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ ตอน 1” จัดทำโดยโทรทัศน์ครู และเผยแพร่ครั้งแรกที่เว็บไซต์โทรทัศน์ครู วันที่ 20 มกราคม2555 [ชมและดาวโหลดวีดีทัศน์]
 
  • สารคดีโทรทัศน์ “ย้อนรอยโบราณสถานผ่านคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ ตอน 2” จัดทำโดยโทรทัศน์ครู และเผยแพร่ครั้งแรกที่เว็บไซต์โทรทัศน์ครู วันที่ 20 มกราคม2555 [ชมและดาวโหลดวีดีทัศน์]
 
  • สารคดีโทรทัศน์เรื่อง วัดอุโมงค์ จังหวัดเชียงใหม่” ในรายการจดหมายเหตุกรุงศรี สถานีวิทยุโทรทัศน์ ช่อง 7 ออกอากาศช่วงข่าวภาคค่ำหลังข่าวพระราชสำนัก 13-15 มิถุนายน 2552 ตอนย้อนรอยจิตรกรรมวัดอุโมงค์ ตอนวิทยาศาสตร์กับการอนุรักษ์จิตรกรรมวัดอุโมงค์ และตอนคืนชีวิตให้ภาพเก่าที่วัดอุโมงค์ ตามลำดับ [ขอขอบคุณรายการจดหมายเหตุกรุงศรีที่อนุญาตให้นำสารคดีมาเผยแพร่ซ้ำ [ดาวโหลดไฟล์ MP4 58MB]

 

บทความ-บทสัมภาษณ์ที่ถูกอ้างถึง:

 
 
 
 
  • สัมภาษณ์เว็บไซต์งานประชาสัมพันธ์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เรื่อง บูรณาการคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ล้านนา สู่การเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น วันที่ 15 กรกฎาคม 2556(เว็บไซต์, ไฟล์ภาพ)
 
 
  • สัมภาษณ์เรื่อง คณิตคิดใกล้ตัว ในคอลัมภ์ euraka  หนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจ ฉบับวันที่ 30 เมษายน 2555 ปีที่ 25 ฉบับที่ 8621 หน้า 9
 
 
 
  • ใช้คณิตศาสตร์ ศึกษาภาพฝาผนัง (หนังสือพิมพ์ข่าวสด และเว็บไซต์หนังสือพิมพ์ข่าวสด1,2 ฉบับวันอาทิตย์ที่ 24 พฤษภาคม 2552)
  • วิทยาศาสตร์กับโบราณคดีที่วัดอุโมงค์ (เว็บไซต์หนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจ1,2 วันที่ 24 เมษายน 2552)
  • เปิดใจนักคณิตศาสตร์กับผลงานวิจัยชิ้นเอก วิทยาศาสตร์กับโบราณคดีที่วัดอุโมงค์ (วันที่ 21 เมษายน 2552 ในเว็บไซต์วิชาการ.คอม1,2 , เว็บไซต์ ThaiPR.net1,2 , และเว็บไซต์ www.newswit.com1,2 )
 
 
 
 
 

 

สัมภาษณ์รายการวิทยุ:

 

 
  • สัมภาษณ์วิทยุเรื่อง ขอเชิญชมผลงานศึกษาวิจัย “จิตรกรรมวัดอุโมงค์อันล้ำค่าแห่งล้านนา” ใน “งานวันวิชาการ มช.” วันที่ 22-23 พ.ย. 2555 ณ หอประชุม มช. – รายการ “เรื่องน่ารู้จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่” สถานีวิทยุเสียงสื่อสารมวลชน FM.100 มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ วันที่ 20 พฤศจิกายน 2555 [ดาวโหลดไฟล์ MP3 9.8MB]
 
  • ขอเชิญร่วมการเสวนา “ย้อนรอยอดีตกับวิทยาศาสตร์ ฟรี เสาร์ที่ 14 พ.ย. 2552 ณ วัดอุโมงค์” – รายการ “เรื่องน่ารู้จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่” สถานีวิทยุเสียงสื่อสารมวลชน FM 100 มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ วันที่ 10 พ.ย. 2552 [ดาวโหลดไฟล์ MP3 12MB]
 
  • สัมภาษณ์เกี่่ยวกับงานวิจัยจิตรกรรมฝาผนังวัดอุโมงค์ ผ่านรายการโฟกัสเชียงใหม่ สถานีวิทยุเสียงสื่อสารมวลชน FM.100 มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ วันพุธที่ 18 กุมภาพันธ์ 2552[ฟังเสียง / ดาวโหลดไฟล์ MP3 11MB]
 
  • การนำวิทยาศาสตร์และคอมพิวเตอร์ ร่วมอนุรักษ์และเผยแพร่ ความงดงามของจิตรกรรมฝาผนังวัดอุโมงค์ อายุกว่า 500 ปี – รายการ “เรื่องน่ารู้จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่” สถานีวิทยุเสียงสื่อสารมวลชน FM.100 มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ วันที่ 5 ม.ค. 2552 [ฟังเสียง / ดาวโหลดไฟล์ MP3 12MB]
 
  • แนะนำหน่วยวิจัยคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์โบราณคดี – รายการ “เรื่องน่ารู้จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่” สถานีวิทยุเสียงสื่อสารมวลชน FM.100 มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ วันที่ 18 ธ.ค. 2551 [ฟังเสียง / ดาวโหลดไฟล์ MP3 12MB]

 

บทความ: